Boeken geschreven door Brian McLaren:
- “A new Christianity” (Nederlands: Een nieuw Christendom – uitg. Plateau, 2017)
- “The great spiritual shift” (Nederlands: De grote spirituele shift – uitg. Kok, 2018)
- Laatste boek: “Naked spirituality” (Nederlands: Naakte Spiritualiteit – Brandaan 2022)
Brian McLaren, geboren in 1956, is een Amerikaanse predikant, auteur, spreker en een vooraanstaande figuur in wat in de VS de “emerging church movement” wordt genoemd. Hij groeide op in Rockville, Maryland, in de conservatieve Open Broederschap, een deel van de Plymouth Broederschap. Naarmate hij opgroeide, keerde hij zich tegen zijn achtergrond en werd hij een rolmodel voor veel andere jongeren die zich herkenden in de problemen waarmee hij werd geconfronteerd in zijn orthodoxe kring. In Nederland wordt zijn naam genoemd in boeken en tijdschriften die zichzelf beschouwen als voorstanders van een ‘Nieuw Christendom’. Zie ‘Ziel zoekt zin’ door Pauline Weseman in het christelijke tijdschrift ‘De Nieuwe Koers’.
Brian beschrijft hoe hij zich al op jonge leeftijd ongemakkelijk voelde in de bekrompen sfeer van zijn kerk. Wanneer hij de belangrijkste problemen beschrijft, kan ik dat begrijpen en herkennen: het lijkt alsof het belangrijkste doel van het menselijk leven gericht was op het aanvaarden van Christus als je verlosser en zo zekerheid verkrijgen dat je een plaats in de hemel zou erven. Dit ging gepaard met een sterke zwart-witvisie op medeburgers, als gered en potentieel verloren, weinig zorg voor de toekomst van deze wereld, een plaats waar door het verkondigen van het evangelie mensen gered konden worden als van een zinkend schip op weg naar de hel. Dit ging gepaard met een visie op God als voornamelijk albepalende Soeverein die alles regeert en een plan had voor de mensheid en de wereld dat werd gedomineerd door een nogal gedetailleerde kijk op het einde der tijden, met een opname voor alle gelovige christenen en een laatste testtijd van grote verdrukking voordat de terugkeer van de Heer. De interpretatie van de bijbel was zeer letterlijk en wettisch. Er was weinig interesse in kunst en cultuur.
Wanneer ik dit als een samenvatting van Brians problemen geef, voel je al dat ik met hem sympathiseer. Hij beschrijft zijn verandering in begrip van Gods karakter en persoonlijkheid. God is niet de Onbewogen Beweger van Aristoteles, de Griekse filosoof, maar de gepassioneerde Vader die in zijn liefde door Christus betrokken is bij de hele mensheid en de verlossing en herstel van deze wereld. De bijbel is zijn levend Woord dat moet worden gelezen in zijn context, de boodschap van het komende Koninkrijk is essentieel om Jezus te begrijpen.
Tot zover is alles in orde, maar ik neem afstand van Brian op drie punten:
- Verandering van “het kaderverhaal” in het Nieuwe Christendom.
Vanaf pagina 6 pleit hij voor een beter ‘kaderverhaal’ dat de wereld kan veranderen. Het oude christelijke ‘verhaal’ is dat van een wereld die oorspronkelijk goed werd geschapen, maar zondigde en vervolgens veranderde in een mensheid die verlossing en hoop op de hemel werd geboden. Dit verhaal moet worden veranderd. Hij neemt de tijd om uit te leggen dat dit klassieke concept diepgaand is beïnvloed door de Griekse heidense denkers zoals Plato en zou moeten worden vervangen door het ‘verhaal’ van de bevrijding van de mensheid door een liefhebbende en gepassioneerde God uit ellende en gebrokenheid naar volwassenheid. Niet langer: schepping, val, verlossing, maar iets als: chaos, belofte van het Koninkrijk, leven vervuld van de Geest, totale vernieuwing. Dit nieuwe begrip van de hoofdlijn van de bijbelse geschiedenis laat het begin van de val buiten beschouwing en relateert gemakkelijker aan de pluralistische beweging van bevrijding over de hele wereld. Het kan hand in hand gaan met het evolutionaire humanistische optimisme (zoals FAS het noemde) en neemt de prioriteit van bekering en evangelisatie weg. Dit nieuwe christendom lijkt erg op de bevrijdingstheologie van Gutierrez en de jaren zestig. Maar bevrijding is niet hetzelfde als redding, en de Platonische interpretatie van het Genesis-verhaal van de val is fantasie en wordt door geen enkele andere theoloog ondersteund die ik ken. - Het gebruik van de Schrift losgekoppeld van echte geschiedenis,
Het wordt gereduceerd tot een compilatie van verhalen over hoe gelovigen God in het verleden hebben ervaren. Het is niet het Woord van God, hoe Hij zich aan ons heeft geopenbaard, maar een boek over mensen, hoe zij God hebben ervaren. Inspiratie wordt veranderd van het openen van onze ogen voor wat God in het verleden heeft gedaan en doet in het heden (zie mijn boek “Gods hand in de geschiedenis”, sorry, alleen in het Nederlands onder de titel “Verborgen aanwezig” Kok Utrecht 2020) naar: innerlijke subjectieve ervaring, een beweging naar binnen, zoals Daniel de Waele beschrijft in zijn recente boek: “Godenschemering” (p.391 e.v. “Het innerlijk licht”). Dit is een grote stap verwijderd van hoe de bijbel ons leert, bijvoorbeeld in Exodus 13:11 en 1 Korintiërs 15:13, en neemt de basis weg van onze redding, namelijk wat God voor ons heeft gedaan in de echte geschiedenis, van Abraham en het verbond met Israël tot Jezus de Messias en zijn offer waardoor we zijn vrijgekocht, genezen, hersteld en vergeven, zoals we zingen! - Bevrijdingstheologie.
De meeste van zijn inzichten zijn niet nieuw, bijvoorbeeld de kritiek op het bekrompen en gereduceerde kaderverhaal in fundamentalistische kerken. Men kan dezelfde kritiek vinden in het onderwijs van hedendaagse theologen waar ik naar verwijs, zoals Francis Schaeffer, N.T. Wright, Tim Keller, enz. Door te suggereren dat dit iets radicaal nieuws is, creëert hij afstand tot de mainstream van bijbelgelovige leraren en predikers. Brian is ervan overtuigd dat de richting van zijn onderwijs nieuw is en zou moeten leiden tot een nieuwe beweging, maar dit doet me denken dat zijn afstandname voortkomt uit zijn eigen sektarische opvoeding die hij niet van zich heeft afgeschud. “Nu zal een nieuw en beter christendom opstaan”… Dit schept verwachtingen die gemakkelijk in teleurstelling kunnen eindigen… en heeft te maken met een gebrek aan loyaliteit aan de mainstream van de orthodoxe traditie: schepping, val, verlossing, Gods woord objectief waar in alles wat het bevestigt en een vals geloof in een innerlijke wereldse evolutionaire betere wereld die kan worden gerealiseerd door collectieve menselijke inspanning.
Niettemin heb ik interessante inzichten gevonden in het begrijpen van enkele problemen die mensen hebben bij het lezen van de bijbel vandaag: het gebruik van geweld in het Oude Testament en het uiterlijk verschillende beeld van God in veel passages uit het Oude Testament. En zijn laatste boek over spiritualiteit is wijs en behulpzaam en lijkt zeer in lijn te zijn met vrome boeken van Thomas a Kempis. Maar zijn verlies van de val maakt zijn christendom plat en zonder het drama en de diepte van de Schepper God die moest sterven en opstaan om de ‘macht van de ring’ weg te nemen van de boze (zoals creatief uitgedrukt in de boeken van Narnia en In de ban van de ring). Het past te goed bij een wereldbeeld waar het hoogste doel van de mens is om gelukkig te zijn en verliest gemakkelijk het wonder van de diepte van Gods genade getoond in de geschiedenis en naar ons toe komt met de oproep tot berouw en bekering.
